Noodwet asiel: wat is dat?

Afbeelding Rijksoverheid.nl: Marjolein Faber, minister van Asiel en Migratie in kabinet Schoof namens PVV

Minister Marjolein Faber wil een noodwet asiel

Na de verkiezingen van 22 november 2023 is de PVV de grootste partij van Nederland. De partij heeft 37 zetels in de Tweede Kamer. Na stevige en constructieve onderhandelingen is op 2 juli 2024 het extraparlementaire kabinet Schoof beëdigd. De PVV heeft de minister van Asiel en Migratie geleverd: Marjolein Faber. Minister Faber gaat voor het strengste asielbeleid ooit, ze heeft de asielcrisis uitgeroepen en ze wil een noodwet asiel.

Wat is het probleem rondom de noodwet asiel?

Een van de problemen is dat het parlement zich 'aan de kant gezet' voelt. Een volgend probleem is dat Nieuw Sociaal Contract moeite heeft met de noodwet en een gedegen dragende motivering verwacht. Nog een probleem is dat de ambtenaren hebben gezegd dat een noodwet asiel niet mogelijk is. Probleem nummer vier is dat de Tweede Kamer geen fan is van de asielnoodwet. Daarnaast vindt ook de Eerste Kamer een noodwet asiel onwenselijk. En tot slot.... de partijleider van de PVV Geert Wilders houdt vast aan de asielnoodwet. "Ik weet niet of we vrolijk verder kunnen als er geen noodwet asiel komt." Hieronder lees je wat er allemaal gebeurd is rondom de noodwet asiel.

Wat is een noodwet?

Om je uit te leggen wat een noodwet is, vertel ik je eerst in het kort hoe het proces van de totstandkoming van een 'normale wet' verloopt.

Proces van normale wetgeving in het kort

Als een minister een 'normale' wet wil invoeren dan gaat het proces als volgt: 

• minister geeft de ambtenaren de opdracht een wetsvoorstel te schrijven
• het wetsvoorstel wordt in de ministerraad besproken
• als alle ministers akkoord zijn, gaat het wetsvoorstel voor advies naar de Raad van State
• na een debat over het wetsvoorstel, stemt de Tweede Kamer over de wet
• als de Tweede Kamer de wet aanneemt, gaat het wetsvoorstel naar de Eerste Kamer
• als ook de Eerste Kamer de wet aanneemt, tekenen de koning en de verantwoordelijke minister de wet
• na publicatie in het Staatsblad kan de wet ingaan.

Bron: rijksoverheid.nl

Proces noodwet in het kort

Het voorstel van een noodwet wordt, net zoals een normale wet, besproken in de ministerraad. Als alle ministers akkoord gaan, dan gaat de noodwet naar de Raad van State voor advies. Het verschil is dat de Eerste en Tweede vooraf niet stemmen over de noodwet. 

Uitleg noodwet in deze video door advocaat staatsrecht

Als eerste komt Jan Hein Meijer aan het woord. Hij is advocaat staatsrecht en legt in deze video van PowNed uit wat een noodwet is. De advocaat noemt de afkortingen 'KB' en 'AMvB'. Deze afkortingen betekenen respectievelijk Koninklijk Besluit en Algemene Maatregel van Bestuur.

Jan van de Beek, asiel expert en schrijver van het boek 'Migratiemagneet Nederland', legt uit wat de redenen zijn dat asielzoekers niet goed meekomen in onze maatschappij.

Kritiek op de asielnoodwet

In onderstaande video zie je dat de fractievoorzitter van Volt, Laurens Dassen, de minister-president Dick Schoof bekritiseert over de noodwet. De minister-president (mp) legt uit dat hij de opdrachten in het Hoofdlijnenakkoord en het regeerprogramma uitvoert.

Wat staat er in het Hoofdlijnenakkoord

Na de verkiezingen hebben de fractievoorzitters van de coalitiepartijen het Hoofdlijnenakkoord 'Hoop, lef en trots' geschreven. 

De fractievoorzitter zijn:

• Geert Wilders namens PVV
• Dilan Yesilgöz namens VVD
• Pieter Omtzigt namens NSC
• Caroline van der Plas namens BBB

Op hoofdlijnen hebben de coalitiepartijen beschreven wat het kabinet moet verwerken in een regeerprogramma.

Het nieuwe kabinet gaat werk maken van een regeerprogramma op basis van dit hoofdlijnenakkoord
met de volgende 10 hoofdpunten:
1. Bestaanszekerheid en koopkracht
2. Grip op asiel en migratie
3. Wonen en volkshuisvesting, infrastructuur, openbaar vervoer en luchtvaart;
elke regio telt
4. Een goede toekomst voor landbouw en visserij, voor voedselzekerheid, voor natuur
5. Energie, leveringszekerheid en klimaatadaptatie
6. Toegankelijke publieke voorzieningen; zorg en onderwijs
7. Goed bestuur en een sterke rechtsstaat
8. Nationale veiligheid
9. Internationale veiligheid
10. Solide overheidsfinanciën, economie en vestigingsklimaat
Het waarborgen van de democratische rechtsstaat en stabiele overheidsfinanciën vormen onmisbare
randvoorwaarden. Het kabinet verwerkt dit hoofdlijnenakkoord in een regeerprogramma.

Bron: Hoofdlijnenakkoord 'Hoop, lef en trots'

Kabinet: ministers en staatssecretarissen

De coalitiepartijen leveren ministers en staatssecretarissen. Deze mensen vormen het kabinet. De ministers en de staatssecretarissen hebben dus de taak gekregen om het Hoofdlijnenakkoord uit te werken tot een regeerprogramma.

Marjolein Faber is minister van Asiel en Migratie

De PVV heeft Marjolein Faber voorgedragen als minister van Asiel en Migratie. Op 2 juli 2024 is zij als zodanig beëdigd en daarom heeft zij de taak dit punt verder uit te werken in een regeerprogramma.

In het Hoofdlijnenakkoord zie je bij punt 2 staan: "Grip op asiel en migratie". Een deel van punt 2 "Grip op asiel en migratie" lees je hieronder:

Nederland is een van de dichtst bevolkte landen in Europa met een fors toegenomen en aanhoudend
stijgende (asiel-, arbeids-, kennis- en studie en gezins-) migratie, die hard drukt op wonen, zorg,
onderwijs en financiële middelen, en op de sociale samenhang in ons land. Beperking van de omvang
van en grip op alle soorten migratie naar Nederland, zo snel als mogelijk, is noodzakelijk, voor nu en
voor de langere termijn. Er worden concrete stappen gezet naar het strengste toelatingsregime voor
asiel en het omvangrijkste pakket voor grip op migratie ooit.
Het hele asiel- en migratiestelsel wordt hervormd, de instroom gericht en maximaal teruggedrongen
met een breed pakket maatregelen zodat een oplossing wordt geboden voor de huidige acute
situatie, met plek voor wie hier echt mag blijven en draagvlak te behouden.
Ten eerste wordt de uitzonderingsbepaling van de Vreemdelingenwet 2000 (op grond van de
artikelen 110 en 111) zo spoedig mogelijk geactiveerd. In de daartoe benodigde algemene maatregel
van bestuur, dragend gemotiveerd, worden die bepalingen van de Vreemdelingenwet 2000 buiten
werking gesteld die in de weg staan om de acute noodsituatie, voor de asielinstroom in het algemeen
en de asielopvang in Ter Apel en de overige asielcentra in het bijzonder, direct aan te pakken, dan wel
die bepalingen te vervangen met het oog op het bereiken van dit doel.

Bron: Hoofdlijnenakkoord 'Hoop, lef, trots'

Asielcrisiswet in regeerprogramma kabinet Schoof

Hier lees je, kort gezegd, dat de minister van Asiel en Migratie en de minister-president zo snel mogelijk het noodrecht activeren.

Asielcrisis

De minister van Asiel en Migratie en de minister-president activeren zo snel mogelijk het noodrecht. Zo kan het kabinet afwijken van de Vreemdelingenwet. Meerderjarige kinderen kunnen niet meer nareizen. Nieuwe feiten en omstandigheden bij herhaalde asielaanvragen worden strenger getoetst. Ook komt er een mogelijkheid om asielzoekers die niet op een zitting of afspraak verschijnen, af te wijzen.

Met een asielcrisiswet trekt het kabinet vervolgens de Spreidingswet in, komt er een beslisstop op asielaanvragen, wordt de opvang versoberd en worden mensen zonder verblijfstitel desnoods gedwongen uitgezet. Daardoor kan de situatie in de asielketen door de hoge instroom gelijk aangepakt worden.

Asielbeleid

De situatie in de asielketen moet ook structureel worden aangepakt. Er komen strenge voorwaarden op het gebied van gezinshereniging en een zo smal mogelijke invulling van het kerngezin. Gezinshereniging wordt voor het overgrote deel van de asielzoekers alleen mogelijk wanneer iemand een vaste woonruimte, een passend inkomen en minimaal 2 jaar een verblijfstatus heeft. De 1e wetswijzigingen gaan dit najaar naar de Raad van State.

Ook krijgen asielzoekers niet langer na 5 jaar automatisch een asielvergunning voor onbepaalde tijd. Dat betekent dat zij terug moeten naar het land van herkomst zodra het daar veilig is. De ongewenstverklaring wordt verruimd. Hiermee kunnen asielzoekers die misdrijven begaan sneller worden uitgezet.

Ook maakt dit kabinet zo snel mogelijk bij de Europese Commissie duidelijk dat Nederland een opt-out wil van het Europese asiel- en migratiebeleid. In de tussentijd trekt minister Faber in Europa op met gelijkgezinde landen en wordt het grenstoezicht versterkt.

Bron: Rijksoverheid.nl

Ambtenaren zeggen dat noodwet asiel niet mogelijk is

De fractievoorzitter van de regerende partijen hebben dus in het Hoofdlijnenakkoord geschreven dat de noodwet geactiveerd moet worden. Maar de ambtenaren van de ministeries zeggen dat een noodwet asiel heel lastig wordt om te realiseren.

Minister Faber reageert: "Ambtenaren zeggen dat een noodwet moeilijk te onderbouwen is, maar dat wil niet zeggen dat het onmogelijk is."

Niet alleen de ambtenaren zeggen dat een noodwet moeilijk te onderbouwen is. Maar ook coalitiepartij Nieuw Sociaal Contract zegt dat de 'dragende motivatie' een harde eis is.

Nicolien van Vroonhoven aangevallen door Tweede Kamer

Op doktersadvies doet partijleider Pieter Omtzigt van Nieuw Sociaal Contract het iets rustiger aan. Daarom vervangt Nicolien van Vroonhoven hem tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen 2024.

Zoals je hierboven gelezen hebt, staat de asielnoodwet in het Hoofdlijnenakkoord. Het akkoord dat ondertekend is door partijleider Pieter Omtzigt.

In het debat wordt Nicolien van Vroonhoven 80 minuten lang 'aangevallen' over de noodwet door de Tweede Kamer.

Waarom is de Tweede Kamer zo boos over de asielnoodwet?

Ten eerste  is de Tweede Kamer boos, omdat de Kamerleden over een noodwet niet stemmen. De minister en minister-president slaan een Koninklijk Besluit, zonder dat het parlement hierover stemt. Ten tweede vindt de Tweede Kamer dat 'de partij van Pieter Omtzigt' zich inlaat met een ondemocratische noodwet. Wat heeft Pieter Omtzigt hiermee te maken?

Nieuw Sociaal Contract staat voor goed bestuur

Nieuw Sociaal Contract is een jonge partij, opgericht in augustus 2023 door Pieter Omtzigt. Tijdens de verkiezingscampagne voor de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023 waren 'bestaanszekerheid' en 'goed bestuur' de rode draad in zijn campagne.

Pieter Omtzigt heeft als Kamerlid de onderste steen van de Toeslagenaffaire naar boven gehaald. Tijdens de verkiezingscampagne zei hij: "De macht moet van het Torentje naar de Kamer". Hiermee bedoelt Pieter Omtzigt dat de minister-president niet eigenhandig besluiten kan nemen. De Tweede Kamer is de hoogste macht in de Nederlandse democratie en de Tweede Kamer mag je niet passeren. Dat kun je terugzien in onderstaande video.

NSC: Noodwet moet dragend gemotiveerd zijn

Vervangend partijleider Nicolien van Vroonhoven tijdens het Algemene Politieke Beschouwingen: "We zijn hierover (over de asielnoodwet, red.) echt niet over één nacht ijs gegaan. Dit is langs zoveel juristen gegaan en die hebben we gekeken. Bovendien ligt het nu bij de ministerraad. Ik wil het daar echt ook heel graag laten. En zoals ik een paar keer heb gezegd: "Het komt hier nog na de Tweede Kamer dan gaan we er hier echt over spreken."

Want Nieuw Sociaal Contract eist dat de asielnoodwet juridisch goed onderbouwd is, oftewel gedragen gemotiveerd is.

Minister van Binnenlandse Zaken, Judith Uitermark (NSC)

Nieuw Sociaal Contract-minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark zegt bij WNL op Zondag ook dat het kabinet wacht op de dragende motivering van minister Faber. Wist je dat Judith Uitermark rechter was, voordat zij Kamerlid voor Nieuw Sociaal Contract werd?

Geert Wilders: "Noodwet asiel is afgesproken"

Ondanks alle ophef over de asielnoodwet in de Tweede Kamer en in de media blijft de partijleider van de grootste partij PVV bij zijn standpunt: "We hebben in het Hoofdlijnenakkoord afgesproken dat er een asielnoodwet komt", reageert Geert Wilders. Als de noodwet er niet komt, dan weet ik niet hoe lang we nog vrolijk doorgaan."

Daarmee doelt hij op de val van kabinet. En voor ons, burgers, betekent dat: nieuwe verkiezingen.

Geen noodwet, maar een spoedwet

De oppositiepartijen zeggen: "Waarom wil je persé een noodwet. Je kunt toch ook een spoedwet maken?" Als minister Faber een spoedwet maakt, dan stemmen de Eerste en Tweede Kamer wél, voordat de wet van kracht gaat. Want een spoedwet volgt de normale procedure van een nieuwe wet. Het verschil is dat er wat meer vaart achter zit.

Maar Geert Wilders gelooft niet in de snelheid van een spoedwet. Hij waarschuwt dat een spoedwet niet zo snel in werking treedt als een noodwet.

Tegenstanders van de asielnoodwet

Partij voor de Dieren is tegen de asielnoodwet: "Er is geen asielcrisis, er is een opvangcrisis." De ChristenUnie is van mening dat door de noodwet asiel onze democratische rechtsstaat in gevaar is. D66 en CDA vinden de noodwet geen goed idee, omdat het parlement buiten spel gezet wordt. DENK is sowieso tegen kabinet Schoof. GroenLinks-PvdA is van mening dat 'asiel' niet de moeder van het migratieprobleem is. SGP geeft de voorkeur aan spoedwetgeving. SP wil een streng migratiebeleid, maar geen asielnoodwet. En Volt vindt de noodwet een onnodig risico voor Nederland.

Eerste Kamer vindt de noodwet asiel onwenselijk

De Eerste Kamer en de Tweede Kamer stemmen dus niet voordat de wet van kracht gaat over de noodwet. Maar zij hebben wel na de inwerkingtreding van de wet iets te zeggen. Als het parlement het niet eens is met de noodwet, kunnen alle maatregelen ingetrokken worden.

We hebben al gezien dat de oppositiepartijen én coalitiepartij geen voorstander zijn van een noodwet. Maar ook de Eerste Kamer vindt de noodwet asiel onwenselijk. De Eerste Kamer roept het kabinet op met een plan B te komen. Bron: Nu.nl

De dragende motivering van de noodwet asiel

Zoals in het Hoofdlijnenakkoord is afgesproken, moet de noodwet 'dragend gemotiveerd' zijn. Oftewel: minister Faber moet uitleggen waarom er sprake is van een crisis en waarom een asielnoodwet noodzakelijk is.

Wachten op de dragende motivering van de asielnoodwet

Verwarring in de Tweede Kamer na een uitspraak van asielminister Faber over de dragende motivering die nodig is om verregaande asielmaatregelen te kunnen nemen. In eerste instantie vertelde Marjolein Faber dat de dragende motivering 'klaar' was, maar later bleek het toch anders te liggen en moest ze op haar woorden terugkomen.