Kiesraad krijgt meer taken en bevoegdheden

Afbeelding: Judith Uitermark, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in kabinet Schoof namens Nieuw Sociaal Contract

Minister Judith Uitermark heeft kennisgemaakt met de Kiesraad

Minister Judith Uitermark op Instagram: "Vandaag (26 augustus 2024, red.) heb ik kennisgemaakt met de mensen van de Kiesraad. De Kiesraad zorgt samen met gemeenten dat verkiezingsuitslagen transparant en eerlijk worden vastgesteld. Én dat jij dat zelf kan controleren. In het hoofdlijnenakkoord staat dat de Kiesraad in de toekomst meer taken en bevoegdheden krijgt en zal dienen als verkiezingsautoriteit. Samen met de Kiesraad wordt hard gewerkt om dit doel te realiseren. Zo zorgen we ervoor dat elke stem – ook die van jou – telt!"

De Kiesraad: Wat is het en wat doet het?

Als je in Nederland gaat stemmen, bijvoorbeeld voor de Tweede Kamer of de gemeenteraad, is er één organisatie die ervoor zorgt dat alles goed verloopt: de Kiesraad. Maar wat is de Kiesraad precies? En wat zijn de taken en bevoegdheden van deze organisatie? In deze blog leggen we het uit op een duidelijke en eenvoudige manier.

Wat is de Kiesraad?

De Kiesraad is een onafhankelijk orgaan in Nederland dat alles rondom verkiezingen coördineert. Dit betekent dat zij verantwoordelijk zijn voor een eerlijk verloop van de verkiezingen, zodat iedereen die mag stemmen, dit op een veilige en betrouwbare manier kan doen. De Kiesraad werkt op basis van de Kieswet, waarin alle regels rondom verkiezingen in Nederland staan.

De Kiesraad bestaat uit een zeven leden die door de regering zijn benoemd. Zij hebben veel ervaring met verkiezingen en wetten, en ze zorgen ervoor dat alles volgens de regels verloopt.

Wat doet de Kiesraad?

De Kiesraad heeft verschillende taken die allemaal te maken hebben met verkiezingen. Hieronder lees je meer over de belangrijkste taken.

Advies geven over verkiezingen

Een van de belangrijkste taken van de Kiesraad is het geven van advies aan de overheid en aan politieke partijen. Bijvoorbeeld: als er nieuwe regels komen die te maken hebben met verkiezingen, kijkt de Kiesraad hiernaar en geeft ze advies over hoe deze regels het beste ingevoerd kunnen worden. Dit zorgt ervoor dat de verkiezingen eerlijk en transparant blijven.

Organiseren van verkiezingen

De Kiesraad speelt een belangrijke rol bij de organisatie van landelijke verkiezingen, zoals die voor de Tweede Kamer of het Europees Parlement. Ze controleren bijvoorbeeld of de partijen en kandidaten zich goed hebben aangemeld. Als er iets niet klopt met de registratie van een partij of kandidaat, kan de Kiesraad ingrijpen.

Daarnaast verzamelt de Kiesraad na de verkiezingen alle stemmen en stelt zij de officiële uitslag vast. Dit is een heel precies proces, omdat elke stem moet tellen.

Zorgen voor informatie

Niet iedereen weet precies hoe verkiezingen werken. Daarom zorgt de Kiesraad voor duidelijke informatie voor zowel kiezers als politieke partijen. Ze geven bijvoorbeeld uitleg over hoe je je stem kunt uitbrengen, welke regels er zijn en wat er gebeurt na de verkiezingen. Dit doen ze via hun website en andere publicaties.

Ondersteuning van gemeenten

De Kiesraad helpt gemeenten bij de organisatie van verkiezingen. Gemeenten regelen veel praktische zaken rondom verkiezingen, zoals het inrichten van stembureaus en het tellen van de stemmen. Als gemeenten vragen hebben of problemen tegenkomen, kunnen ze altijd bij de Kiesraad terecht voor hulp en advies.

Klachten en geschillen behandelen

Als er tijdens een verkiezing iets misgaat, kan de Kiesraad dit onderzoeken. Bijvoorbeeld wanneer een politieke partij of kandidaat het niet eens is met een besluit van de overheid of wanneer er een klacht is over het stemproces. De Kiesraad bekijkt dan of alles eerlijk en volgens de regels is verlopen en kan eventueel een beslissing nemen om de situatie te corrigeren.

Waarom is de Kiesraad belangrijk?

De Kiesraad zorgt ervoor dat de democratie in Nederland goed werkt. Verkiezingen zijn een belangrijk onderdeel van onze democratie, omdat we hiermee bepalen wie ons land bestuurt. Als de verkiezingen niet goed worden georganiseerd, kan dit leiden tot verwarring of zelfs onrust. De Kiesraad voorkomt dit door ervoor te zorgen dat alles volgens de regels verloopt en dat iedereen eerlijk kan stemmen.

Ook zorgt de Kiesraad ervoor dat het stemmen voor iedereen begrijpelijk en toegankelijk is. Ze leggen bijvoorbeeld goed uit hoe je kunt stemmen als je in het buitenland woont of als je een beperking hebt. Zo kan iedereen zijn of haar stem laten horen.

NSC Verkiezingsprogramma 2023: Het waarborgen van de democratie

In een democratie bepalen en bewaken burgers de voorwaarden van het sociaal contract primair via de gekozen volksvertegenwoordiging. De stem van de bevolking moet gehoord worden en beter doorwerken in het beleid en de wetgeving. Openheid, transparantie en toegankelijkheid zijn daarnaast belangrijke randvoorwaarden voor een werkende democratie.

• We willen de band tussen kiezer en Kamerlid versterken door een ander kiesstelsel in te voeren met meervoudige kiesdistricten. In dit stelsel wordt een vast aantal (we denken aan 100-125) Kamerzetels aan districten toegedeeld. Elk kiesdistrict stuurt zijn eigen volksvertegenwoordigers naar Den Haag, waarbij districten met veel kiezers meer Kamerleden kunnen afvaardigen dan regio’s met minder kiezers. De overgebleven zetels worden zo toegewezen dat er sprake blijft van evenredige vertegenwoordiging. De zorgen van mensen uit alle delen van het land worden zo beter gehoord in het parlement.
• De regering en het parlement zijn verantwoordelijk voor integrale afwegingen in het algemeen belang van het land. De regering kan en moet uiteraard overleggen met relevante organisaties in de samenleving om goed beleid te kunnen ontwikkelen. Maar het parlement is geen stempelmachine voor akkoorden met sectortafels. Het afwegen van brede maatschappelijke belangen is voorbehouden aan de politiek.
• De Nederlandse politiek scoort slecht in de internationale vergelijking op integriteitsnormen. We voeren de aanbevelingen van Raad van Europa (GRECO) uit door de initiatiefnota die is opgesteld samen met VOLT om te zetten in wet- en regelgeving. Zo komt er een draaideurverbod, een afkoelperiode voor ministers en een lobbyregister.
• De Kamer moet meer gebruikmaken van experts, denktanks en mensen met praktijkervaring door hoorzittingen, ronde tafels en eigen onderzoek een vaste plek te geven in het wetgevingsproces. Ook moet het gebruikelijker worden om ambtenaren te raadplegen die belast zijn met de uitvoering.
• Modellen hebben zowel in de stikstofcrisis, de gascrisis, het toeslagenschandaal als de coronacrisis een dubieuze rol gespeeld. Algoritmes worden steeds vaker ingezet als een zogenaamd objectieve manier van besluitvorming. Maar modellen worden door mensen geprogrammeerd met aannames en ‘getraind’ met data. Als modellen worden gebruikt om besluiten te nemen en beleid te maken, moeten deze achterliggende data en aannames transparant zijn. Er komt een wetenschappelijke standaard over wanneer modellen gebruikt kunnen worden voor beleid en wanneer niet.
• We steunen de invoering van een correctief wetgevingsreferendum. We beschouwen zo’n referendum als een aanvulling op de representatieve democratie. Het referendum wordt alleen ingezet om de vraag te beantwoorden of een door het parlement aangenomen wet van kracht moet worden.
• Een goed lopend en foutvrij verkiezingsproces is belangrijk voor het vertrouwen in de democratie. In 2024 evalueren Rijk en gemeenten de uitvoering van de verkiezingen. Ook maken we afspraken over nieuwe stembussen, die minder op een kliko lijken. [bron: Verkiezingsprogramma 2023 NSC]

Kiesraad in Hoofdlijnenakkoord

In het Hoofdlijnenakkoord tussen PVV, VVD, NSC en BBB staat het volgende over de Kiesraad: "De onafhankelijkheid van de Kiesraad wordt verstevigd en het mandaat uitgebreid tot een Kiesautoriteit." [bron: Kabinetsformatie2023.nl]