Wat zijn Algemene Politieke Beschouwingen? Algemene beschouwingen zijn vergaderingen van de Tweede Kamer die worden gehouden om te discussiëren over de plannen die de regering voor de komende periode heeft gepresenteerd. Die plannen waarover gediscussieerd wordt staan in de begroting en de Miljoenennota. Op Prinsjesdag presenteert de minister van Financiën de begroting en de Miljoenennota aan de Tweede Kamer. 

Ingediende moties en voorstellen Algemene Politieke Beschouwingen 2023

• CDA heeft een voorstel ingediend om de energiebelasting op aardgas te verlagen voor huishoudens
• CDA heeft een voorstel gedaan om overstappers en privéjets vliegbelasting te laten betalen. Privéjets en passagiers die alleen via Nederland reizen om door te vliegen zijn nu nog uitgezonderd van de vliegbelasting, die gewone passagiers van en naar Nederland wel betalen.
• Het CDA stemde voor een voorstel om de accijnzen per 1 januari 2024 niet te verhogen, zodat autorijden beter betaalbaar blijft.
• SP en CDA dienden een voorstel in om regionale ziekenhuizen en spoedeisende hulp overeind te houden
• CDA en SGP hebben een motie ingediend waarmee het kabinet wordt opgeroepen om te zorgen dat gemeenten voortaan weer makkelijker een school of ander gebouw kunnen verlopen aan een lokaal initiatief zoals een buurthuis
• CDA en  SGP een motie in om de Koning weer een rol te geven bij kabinetsformaties
• CDA deed met GroenLinks en D66 een voorstel om ervoor te zorgen dat Zeer-Zorgwerkkende-Stoffen (ZZS) beter worden gereguleerd, zodat milieuproblematische activiteiten zoals bij Chemours beter kunnen worden gereguleerd
• D66 en CDA deden het voorstel om internationale verdragen zo aan te passen dat ook de scheepvaart en luchtvaart kunnen worden belast

2023 Algemene Beschouwingen lijken meer een verkiezingsdebat

De Algemene Beschouwingen van 2023 waren op woensdag 20 en donderdag 21 september in de Tweede Kamer. Maar de Algemene Politieke Beschouwingen van 2023 lijken meer op een verkiezingsdebat. Want op 22 november 2023 zijn er Tweede Kamerverkiezingen, omdat het kabinet-Rutte IV op 7 juli 2023 is gevallen. En iedere partij wil natuurlijk zoveel mogelijk stemmen krijgen tijdens de Tweede Kamerverkiezingen in november.

Rutte ontraadt voorstellen om begroting aan te passen

Demissionair premier Rutte zegt dat hij moties van de Kamer, die voorstellen om de begroting te wijzigen, zal ontraden. Belangrijkste reden daarvoor is onzekerheid over de dekking ervan. Rutte is van mening dat het demissionaire kabinet zelf met een verantwoorde begroting is gekomen. Moties die ingediend zijn zonder dekking worden dubbel ontraden, aldus Rutte.

Ondanks dat demissionair minister-president Rutte het ontraadde, is het de Tweede Kamer toch gelukt de begroting voor enkele miljarden te verbouwen.

Armoedebestrijding

Na de val van het kabinet Rutte IV op 7 juli 2023 dreigden bijna een miljoen mensen in de armoede te belanden. Daarom schreef  demissionair minister Sigrid Kaag van Financiën in de miljoenennota: "Een demissionair kabinet past terughoudendheid, maar tegelijkertijd wacht de toekomst niet". 

Om de armoede te bestrijden, werd 2 miljard euro vrijgemaakt. Dit wordt betaald door:

• bedrijven die voor de winst hun eigen aandelen kopen en
• door banken zwaarder te belasten
• het toptarief in box 2 en 3 in de belasting te verhogen

De Tweede Kamer wil meer

"Een mooi gebaar, maar niet genoeg" was de mening van de Tweede Kamer.

De Tweede Kamer wil de begroting van volgend jaar voor ongeveer vier miljard euro veranderen om zo de koopkracht van burgers te ondersteunen. Moties over het verlagen van de benzineaccijns, het verhogen van het minimumloon en het niet duurder worden van treinkaartjes zijn aangenomen.

Terugdraaien verhoging van de accijns op brandstof

Een meerderheid van de Tweede Kamer is voor het schrappen van de aanstaande verhoging van de brandstofaccijnzen. Dat voorkomt dat de prijzen aan de pomp per 1 januari 2024 met zo'n 20 cent per liter stijgen.De volgende partijen stemden hiermee in:

VVD, SP, ChristenUnie, DENK, PVV

JA21, BBB, SGP, Kamerlid Pieter Omtzigt

Verhoging van minimumloon

Het wettelijk minimumloon gaat per 1 januari 2024 met 1,7% extra omhoog gaat van € 12,79 naar ongeveer € 13,50 per uur. Omdat uitkeringen en de AOW daaraan gekoppeld zijn, gaan ook die omhoog. De volgende partijen stemden voor de motie:

GroenLinks-PvdA, ChristenUnie, D66, SP, PVV

PvdD, Volt, DENK, BIJ1

Verhoging kinderopvangtoeslag en meer geld naar kindgebonden budget

De volgende partijen stemden met het voorstel in:

GroenLinks-PvdA, ChristenUnie, D66, SP, PVV

PvdD, Volt, DENK, BIJ1

Energiebelasting

De VVD diende een motie in waarin staat dat de belasting die mensen betalen over de rekening voor gas en elektriciteit omlaag moet. De energiebelasting moet van de Tweede Kamer met 200 miljoen omlaag. De volgende partijen stemden in met deze motie:

VVD, PVV, SP, ChristenUnie, BBB, SGP

JA21, Denk, Groep Van Haga, Kamerlid Den Haan, Kamerlid Omtzigt

Openbaar vervoer 

De Tweede Kamer wil wat betreft het openbaar twee dingen:

1. 300 miljoen euro om een stijging van de kosten van kaartjes en "verdere verschraling van het regionale openbaar vervoer door het wegvallen van haltes en buslijnen" te voorkomen. Dat moet worden betaald met geld dat nog op de plank lag bij het ministerie van Financiën.

2. de voorziene prijsstijging bij de NS moet niet doorgaan. Daarvoor moet 120 miljoen euro beschikbaar komen uit de begroting van het ministerie van Infrastructuur en het 'Mobiliteitsfonds'.

De volgende partijen stemden met de motie in:

ChristenUnie, GroenLinks-PvdA, VVD, D66, CDA

PVV, SP, Volt, SGP, BBB

Hoe wordt dit betaald?

De plannen van 1,4 miljard euro van de Tweede Kamer:

• moeten de meeste ministers in hun begroting vinden. Maar de ministeries van Volksgezondheid en Sociale Zaken zijn uitgezonderd
• worden betaald uit de meeropbrengsten van de verkoop van aardgas
• kunnen betaald worden uit het Nationaal Groeifonds. Dat geld is eigenlijk bedoeld voor innovatieprojecten van bedrijven

Loonsverhoging van de Koning van € 55.000

De motie van de PVV, om koning Willem-Alexander te vragen of hij af wil zien van zijn loonverhoging van € 55.000, sneuvelde. Verschillende partijen steunden deze motie: 

D66, SP, Volt, DENK, Partij voor de Dieren, Forum voor Democratie

Groep Van Haga, JA21, BIJ1 en de zelfstandige, Kamerlid Pieter Omtzigt en Kamerlid Nilufer Gündoğan

Maar deze partijen hebben samen 71 zetels, dus was er geen meerderheid om de vraag aan de Koning te stellen.

Voorstel over kabinetsformatie

De SGP kwam met het voorstel om aan de Raad van State advies te vragen of het beter is om een "externe partij" in te zetten bij de kabinetsformatie. Dit advies moet wel op korte termijn aan de Raad van State gevraagd worden, want op 23 november 2023 begint de formatie van een nieuw kabinet. Op 22 november 2023 zijn namelijk de Tweede Verkiezingen. 

Deze motie behaalde een meerderheid in de Tweede Kamer.

Waarom dit voorstel?

Tot en met de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 wees het staatshoofd de informateurs en formateurs aan. Sinds 2012 wijst de Tweede Kamer zelf de informateurs en formateurs aan. 

Maar de kabinetsformatie na de verkiezingen van maart 2021 duurde bijna tien maanden en het proces verliep rommelig met de benoeming van verkenners en allerlei informateurs. Daarom vraagt de Tweede Kamer zich af of het in de toekomst niet anders geregeld moet worden. 

Bronnen:

https://www.nu.nl/politiek/6281934/kamer-neemt-op-valreep-heft-in-eigen-hand-en-verbouwt-begroting-voor-miljarden.html

https://nos.nl/artikel/2491310-oogst-twee-dagen-debat-minimumloon-hoger-benzine-en-treinkaartjes-niet-duurder

De Algemene Beschouwing per politieke partij

Maar wat ging er aan de stemming vooraf? Hieronder vind je per politieke partij, in willekeurige volgorde, een beknopte samenvatting van hun standpunten en meningen.

D66

Jan Paternotte deed als fractievoorzitter het woord

• de Kamer mag, ondanks de demissionaire status van het kabinet, nog belangrijke beslissingen nemen. Als de behandeling van de begrotingen wordt uitgesteld, kan geld voor de aardbevingsslachtoffers in Groningen niet worden uitgekeerd, kan de tegemoetkoming voor energiekosten voor studenten niet worden uitgekeerd en kunnen heel veel andere zaken die geld kosten niet doorgaan. Er is geen tijd te verliezen en daarom zullen wij voorstellen om alle departementale begrotingen nog dit jaar te behandelen
• Verhoging minimumloon: is volgend jaar bespreekbaar. Fractievoorzitter Paternotte zei wel dat hij nog eens wil kijken naar de manier waarop dat dan moet worden betaald
• Steun aan Oekraïne: voortzetten; met wapens en anders met wederopbouw
• Samenwerken met PVV: het programma van Wilders niet milder, maar juist extremer geworden. Jan Paternotte en Denk-leider Van Baarle vroegen Hermans of de VVD met dit programma samenwerking in een coalitie met de PVV nog steeds mogelijk acht. VVD-lijsttrekker Yesilgöz sloot samenwerking met Wilders eerder niet uit. Hermans zei daarover dat ze de komende weken wil bekijken wat de breekpunten en discussiepunten van Wilders zijn. Ze wil eerst afwachten of tijdens de campagne van de PVV "de scherpe kantjes" eraf gaan
• Lastendruk voor ondernemers: D66 vindt dat meer gevraagd kan worden van grote bedrijven en vermogenden, maar dat er wel voorzichtig moet worden omgegaan met kleinere bedrijven. "We moeten hier niet de hoogste lastendruk voor ondernemers van West-Europa hebben."
• Kernenergie: geen groot fan van kernenergie, we zien dat het erg duur is, maar we denken niet dat we die optie kunnen afschrijven

GroenLinks-PvdA, fractievoorzitter Jesse Klaver

• de Kamer mag belangrijke beslissingen nemen, want de Kamer is niet demissionair
• Verhogen minimumloon: naar € 16 per uur
• Openbaar vervoer: publieke voorzieningen soms ook in stand worden gehouden als ze niet winstgevend zijn, zoals ‘buslijnen die niet altijd vol zitten’
• Salaris Koning: In het vorige programma van GroenLinks stond nog dat de koning niet meer dan de Balkenendenorm mag verdienen. In het nieuwe gezamenlijke programma van GroenLinks-PvdA staat daar niets meer over.
• door de Afschaffing van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) in 2010 verloor de overheid veel sturende macht
• Woningbouw en klimaat: de overheid moet weer ‘planmatig te werk gaan’ en doelen voor de lange termijn stellen
• Vliegbelasting: verhogen

PVV, Geert Wilders

• Verhoging minimumloon: PVV noemt geen bedrag, maar wil het minimumloon wel verhogen
• Koninklijk Huis
  • alle leden gaan belasting betalen over hun inkomen en hele vermogen
  • de bijdrage aan het Koningshuis wordt met 20 procent verlaagd
  • dus tegen loonsverhoging van de koning
• Brandstofaccijns: geplande verhoging van 1 januari 2024 terugdraaien
• Wachtgeld Frans Timmermans: dat Frans Timmermans campagne voert met wachtgeld van de EU vindt PVV nepsocialisme. "Als een arbeider zelf ontslag neemt, krijgt hij helemaal niets"
• Asielstop: PVV wil een asielstop, een einde aan het opengrenzenbeleid
• Steun Oekraïne: geen ‘miljarden aan Oekraïne’ wil geven als er in Nederland nog grote problemen zijn
• Verbod op hoofddoeken in de Tweede Kamer
• Samenwerken in coalitie: "De PVV is een constructieve partij en ik ben een redelijk mens. Dus wij zijn als PVV bereid om met andere partijen te praten. Op één voorwaarde: dat de instroom van asielzoekers zeer fors, en ik benadruk dat, wordt beperkt."

SP, fractievoorzitter Lilian Marijnissen

• Koninklijk Huis: alle leden van het Koninklijk Huis gaan belasting betalen over hun inkomen en hele vermogen
• Salaris Koning: de SP legt de grens bij het salaris van de minister-president (186.414 euro)
• Verhoging minimumloon: naar € 16 per uur
• Brandstofaccijns: geplande verhoging terugdraaien
• Gezondheidszorg: totale hervorming
  • Specialisten in loondienst
  • Een nationaal geneesmiddelenfonds
  • Een nationaal zorgfonds, ‘zonder zorgverzekeraars en zonder eigen risico’. 
• Bezuinigingen in de GGZ en op verpleeghuizen: Tegen de bezuinigingen, want dat is helemaal geen besparing. De zorg verplaatst zich. Mensen belanden in het ziekenhuis. Het wordt niet goedkoper voor de samenleving, maar duurder. En we jagen mensen, medewerkers, zo de zorg uit.’
• SP heeft drie ‘goede ideeën die werken:
  1. Zorgbuurthuizen in heel Nederland, ‘voor kleinschalige verzorging van ouderen in hun eigen buurt’. De SP heeft de eerste inmiddels geopend. 
  2. Huizen van het recht in heel Nederland. ‘Om mensen  juridische hulp te verlenen en te voorkomen dat ze verdwalen in een bureaucratisch moeras.’
  3. Provinciale energiebedrijven, waar mensen terecht kunnen als zij niet langer afhankelijk willen zijn van de grillen van de energiemarkt. 
• Versterking van de zeggenschap van kiezers, medewerkers en klanten. Bestuur van onderop. In alle sectoren, van de zorg en de energie, tot in bedrijven en de politiek
• Referendum: invoeren van het bindend correctief referendum
• Openbaar vervoer: goedkoper 
• Winstbelasting: verhoging winstbelasting voor grote bedrijven

Partij voor de Dieren, fractievoorzitter Esther Ouwehand

• Koninklijk Huis: 
  • alle leden van het Koninklijk Huis gaan belasting betalen over hun inkomen en hele vermogen
  • niet langer jagen in Kroondomein het Loo, dat moet heel het jaar open zijn voor het publiek
• Salaris Koning: de Koning zou niet meer dan de Balkenendenorm (223.000 euro) moeten verdienen
• Verhoging minimumloon: een minimumloon van € 16 euro per uur
• Armoedebestrijding: extra geld voor de allerarmsten in de samenleving, de twee miljard euro van het armoedepakket is onvoldoende “We moeten armoede uitbannen”.
• Kritiek op de bio-industrie, slachthuizen 
• Minder dieren en minder zuivel eten. “Ik vind het onbestaanbaar dat je nog steeds moet uitleggen dat het produceren van vlees, zuivel en eieren gepaard gaat met dierenleed, en het risico op nieuwe pandemieën."
• Zonder oplossing klimaatcrisis, ook geen bestaanszekerheid. Radicale keuzes zijn nodig
• Het huidige economische systeem dat gebaseerd is op de 'vernietiging van de basis van ons bestaan’.
• PvdD is kritisch op de klimaatplannen van D66, die nog ‘altijd geld wil geven aan Shell om hun CO2-uitstoot te stoppen’ en dat ze die plannen bekostigen met belastinggeld. ‘Dat geld kunnen we volgens mij beter besteden’, zegt Ouwehand. ‘Bijvoorbeeld aan mensen die nu getroffen worden door de energiecrisis.’
• Op de tweede dag van de Algemene Politieke Beschouweningen is Esther Ouwehand niet aanwezig. Als reden geeft Ouwehand dat er "nog heel veel te doen" is voor het partijcongres komend weekend.

Volt, fractievoorzitter Laurens Dassen

• Koninklijk Huis: alle leden van het Koninklijk Huis belasting gaan betalen over hun inkomen en hele vermogen. 
• Verhoging minimumloon: beginnen met een stijging van het minimumloon naar 14 euro en dan verder zien

• Laurens Dassen droomt van 2050. Als het Volt-programma dan werkelijkheid geworden is:

  • dan stoot Nederland in 2050 al tien jaar geen broeikasgassen meer uit

  • kunstmatige intelligentie ons in 2050 elektrische bussen bouwen en besturen

  • ‘kleinkinderen’ zullen verbaasd terugkijken ‘hoe wij hun toekomst met onze keuzes hielpen bouwen’.

• een federaal Europa

ChristenUnie, Mirjam Bikker

• Verhoging minimumloon: verhogen naar € 18 euro per uur in 2028
• Openbaar vervoer: geen prijsstijging
• Vliegbelasting: verhogen
• Vliegveld Lelystad gaat nooit open
• Recht op mantelzorgverlof wettelijk regelen
• Een doorbouwgarantie, waarbij de overheid een deel van de risico’s bij nieuwbouwprojecten op zich neemt. 
• De eerbiediging van het gezinsleven in de Grondwet opnemen
• De ChristenUnie wil geen private investeerders in de zorg en de kinderopvang. "Vindt de minister-president dat we met de opvang van baby's en peuters winst zouden moeten maken?", vraagt ChristenUnie-leider Mirjam Bikker zich af. Want de sector lijdt onder het grote aantal regels, die nodig zijn om te waarborgen dat er goede opvang wordt gegeven door bedrijven die winst als doel hebben. "Wij staan voor een samenleving waar we niet overal de winst uit peuren", aldus Bikker.

Groep van Haga, Wybren van Haga

• Verhogen minimumloon:  naar € 14, maar de bijstandsuitkeringen niet laten meestijgen
• Zo snel mogelijk toewerken naar een kleine betrouwbare en transparante overheid. 
• Werken moet weer lonen. De belastingen moeten voor iedereen omlaag en het toeslagenstelsel moet verdwijnen, zodat de armoedeval wordt opgeheven. Belastinggeld smijten naar mensen die door diezelfde overheid in armoede terecht zijn gekomen is onacceptabel.
• BVNL wil een asielstop. Nederland is vol en de eigen bevolking neemt juist af. De zorg, het onderwijs, en de woningmarkt worden te veel onder druk gezet door de toestroom van nieuwe mensen.
• De erf- en schenkbelasting schaffen we af. 25% van de Nederlandse familiebedrijven kan de overdracht op de volgende generatie niet betalen. Dat gaat ten koste van ons ondernemersklimaat en onze economie.
• BVNL wil voorkomen dat we in een controlemaatschappij veranderen. De risico’s van een Digitale Europese Identiteit en het CBDC moeten goed in kaart worden gebracht en cash geld moet altijd een wettig betaalmiddel blijven.
• Het stikstofbeleid moet van tafel. Boeren, vissers en bouwers zien hun waardevolle ondernemingen bezwijken door dit bestuurlijk gecreëerde probleem en onze voedselsoevereiniteit komt in gevaar.
• BVNL wil dat ouderen weer het respect en de zorg krijgen die zij verdienen. De pensioenen moeten geïndexeerd worden met werkelijk behaalde rendementen. Daarnaast moet ons hele zorgstelsel worden hervormd en weer centraal worden aangestuurd. De financieringsstructuren moeten onder de loep worden genomen en de commerciële belangen van de industrie mogen niet langer de boventoon voeren. Zorgprofessionals moeten beter worden beloond en meer zeggenschap en autonomie krijgen over hun werk. De macht van verzekeraars en private equity moet worden gereguleerd. 
• We laten ons nooit meer gijzelen door de overheid voor een virus. Nooit meer lockdowns, avondklok, verplichte vaccinaties, schoolsluitingen, coronatoegangsbewijzen, zinloze mondkapjes en schendingen van onze grondrechten. De Parlementaire Enquête over de coronacrisis moet er zo snel mogelijk komen.

BBB, Caroline van der Plas

• Verhoging minimumloon: BBB wil ook een geleidelijke stijging, maar noemt geen bedrag.
• Meer moet investeren in de regio, zoals: buslijnen, ziekenhuizen, bibliotheken
• Ze herhaalt dat ze wil dat het kabinet terugkomt op het stikstofbeleid, waar vooral boeren minder stikstof moeten uitstoten. "Kijk naar de vliegtuigindustrie, de binnenvaart, het autoverkeer. Die stoten ook stikstof uit." 
• Meer geld naar de zorg en het onderwijs. "Niet schrappen, maar lappen", is het credo van de BBB.
• Benzine goedkoop houden
• Net zoals de PVV, vindt ook BBB het onbegrijpelijk dat de lijsttrekker van de nieuwe combinatie, Frans Timmermans, met wachtgeld campagne gaat voeren
• Voorstander voor het referendum

VVD, fractievoorzitter Sophie Hermans

• Verhoging minimumloon: de VVD voelt daar niet zoveel voor, omdat het minimumloon dit jaar in januari en juli al is verhoogd. Als de VVD moet kiezen, dan doe ik daarom liever iets extra’s voor de middeninkomens’ dan het minimumloon verhogen.
• Armoedebestrijding: de VVD, staat achter de plannen van het kabinet om maatregelen te nemen om de armoede te bestrijden. 
• Gewone werkende Nederlanders met middeninkomens zouden volgend jaar die groep eenmalig tegemoet moeten worden gekomen
• Accijnsverhoging op benzine en diesel: plannen terugdraaien
• Energiebelasting:  verlagen
• Kinderbijslag bijstellen "om gezinnen die het zwaar hebben te kunnen helpen"
• Groeifonds voor economische groei op langere termijn. Hermans beloofde dat ze later in het debat preciezer zal terugkomen op de dekking.
• Hermans zei over een eventuele samenwerking met PVV dat ze de komende weken wil bekijken wat de breekpunten en discussiepunten van Wilders zijn. Ze wil eerst afwachten of tijdens de campagne van de PVV "de scherpe kantjes" eraf gaan. Hermans sluit samenwerking met Wilders niet uit: ‘Uitspraken verwerpelijk, maar moeten ook vooruit kijken.
• De VVD wil opkomen voor ‘mensen met een heel normaal salaris’
• Esther Ouwehand (Partij van de Dieren) stelt dat de VVD best de armoede in Nederland zou kunnen oplossen, maar dat niet wil omdat de partij de ‘grote vervuilende ondernemers’ uit de wind wil houden. Hermans  wijst erop dat de VVD als kabinetslid de vennootschapsbelasting voor grote bedrijven heeft verhoogd. ‘Het is dus niet zo dat wij de grote bedrijven nooit willen belasten.’
• Hermans: ‘Het verhogen van de lasten voor de beter verdienenden, heeft inderdaad niet onze voorkeur, maar de koopkrachtplaatjes van het CPB laten zien dat desondanks iedereen er volgend jaar op vooruitgaat.  Als de VVD moet kiezen, dan doe ik daarom liever iets extra’s voor de middeninkomens’ dan het minimumloon verhogen".

CDA, Henri Bontenbal

• noemen geen bedrag, maar willen het minimumloon wel verhogen
• Het CDA twijfelt nog over het intrekken van de accijnsverhoging op benzine en diesel. "De hoge inkomens profiteren hier het meest van, want Nederlanders met een laag inkomen hebben veel minder vaak een auto, en als ze die hebben, maken ze gemiddeld veel minder kilometers dan de hoogste inkomens."
• Bontenbal wil weten of dat dan ten koste gaat van de onderwijsinvesteringen of de technische innovatie uit het Nationaal Groeifonds (het investeringsfonds van ruim 10 miljard euro waarmee innovatieve projecten in de technologische sector en het onderwijs worden gefinancierd, red.).
• Extra geld voor regionaal openbaar vervoer. Mogelijk als voorwaarde om de accijnsverlaging te steunen.
• Tegen referendum
• Hij pleit voor een Europees industrie-offensief om de afhankelijkheid van onberekenbare landen (Rusland en China voorop) te verminderen. 
• Groene industriepolitiek: ‘We moeten bedrijven helpen om te verduurzamen en banen te behouden. We investeren met deze bedrijven in de economie van de toekomst.’
• Het CDA staat sympathiek tegenover het verhogen van het minimumloon, maar vindt het ook risicovol. Volgens fractievoorzitter Henri Bontenbal wijzen economen erop dat als je aan één draadje trekt alles mee schuift. Het gaat dan om belastingen, uitkeringen, prijzen en andere economische effecten. "Hebben we alle effecten wel genoeg voor de bril?", vraagt Bontenbal zich af.

JA21, fractievoorzitter Joost Eerdmans

• Tegen verhoging van het minimumloon, want een hoger minimumloon zal de loon-prijsspiraal aanwakkeren, waardoor alles nog duurder wordt
• Eerdmans vindt dat de beter verdienenden te hard worden geraakt door de maatregelen uit de Miljoenennota. ‘De VVD heeft akkoord gegeven op reparatie aan de onderkant, maar waar blijft de reparatie aan de bovenkant?’ Hermans herhaalt dat ze − als de Tweede Kamer tijdens dit debat nog meer koopkrachtmaatregelen wil nemen − ook iets wil doen voor de ‘hardwerkende Nederlanders’.
• Joost Eerdmans noemt allerlei voorbeelden van kabinetsmaatregelen die de prijzen opdrijven:
  • zoals de hoge brandstofaccijns in Nederland. ‘Alleen in Hongkong is de benzine duurder, allemaal met dank aan minister van Financiën Kaag.’
  • als de alcoholaccijns wordt verhoogd, wordt een biertje volgend jaar een kwartje duurder"
  • Nederland is na 13 jaar VVD in het Torentje een land geworden waar werken niet meer loont.
• Gaan we met links en het midden naar hogere belastingen en dwangmaatregelen of kiezen we voor een vrij Nederland.
  JA21 gaat voor welvaartszekerheid.’
• De ‘wereldwijde migratiecrisis’ noemt Eerdmans ‘het grootste probleem van onze tijd’. JA21 wil arbeidsmigratie aanpakken, maar het grootste probleem is volgens hem de ongecontroleerde instroom van asielzoekers. ‘Iedere asielzoeker kost de schatkist over zijn levensloop naar schatting acht ton.’ JA21 wil daarom een asielstop. ‘Het antwoord van Rutte IV is tot nu toe alleen maar: meer opvang en een dwangwet. Die wet zet gemeenten buitenspel.’
  Het tegenhouden van de Spreidingswet is voor Eerdmans ‘topprrioriteit’.

Pieter Omtzigt, Kamerlid

• Omtzigt maakt zich zorgen om huurders in tochtige huizen, want voor lage inkomens is het niet mogelijk hun huis voor € 10.000 te verduurzamen. 
• Voorstanders voor het referendum (NSC)
• Kamerlid Pieter Omtzigt wijst erop dat ook huisartsenposten en dierenartsen worden overgenomen door private investeerders. Hij vraagt om een spoedadvies hoe hiermee om te gaan, maar volgens Rutte is dat niet nodig.

Forum voor Democratie, Thierry Baudet

• het stikstofbeleid is een grote farce
• er heerst een ‘cultuur van zelfhaat waardoor we ons steeds minder thuis voelen in ons land'. 
• ‘Nederland moet kiezen voor een koerswijziging, want op deze manier gaat het gewoon écht niet goed. We worden overgeleverd aan ongehoorde horden migranten.’
• Nederland moet zich distantiëren van het World Economic Forum, de Wereldgezondheidsorganisatie, de EU en de Navo. 
• Forum is voor ‘bindende referenda naar Zwitsers model’ om besluiten uit de achterkamertjes van het karteloverleg terug te kunnen draaien
• Nederlands moet weer voertaal worden in het onderwijs
• een verbod op transgenderpropaganda op scholen
• Oekraïne is, volgens Baudet, geen soevereine staat, maar historisch gezien gewoon een deel van Rusland. De positie van Rusland in deze oorlog is heel begrijpelijk.
• Wilders vraagt Baudet naar zijn theorie over de maanlanding. De leider van Forum voor Democratie gelooft niet dat die in 1969 daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. De Amerikanen hebben de wereld daarover voorgelogen, want ze zouden nooit harde bewijzen hebben overlegd dat astronaut Neil Armstrong en zijn navolgers in het maanstof hebben rondgelopen.
  Wilders, ongelovig over de waandenkbeelden die Baudet de plenaire zaal in slingert: ‘Volgens mij bent u al een aardig eind op weg naar de maan.’
• Baudet leest hij letterlijk zijn verkiezingsprogramma op:
  • het klimaat verandert, maar dat is geen probleem
  • tegen immigratie
  • tegen Europese Unie
  • pro-Rusland

DENK, fractievoorzitter Stephan van Baarle

• Voordat de nieuwe Denk-aanvoerder Stephan van Baarle aan zijn betoog begint, haalt hij hard uit naar Geert Wilders
• Denk-leider Van Baarle valt VVD-leider Yesilgöz aan en wordt tot de orde geroepen door Bergkamp en Rutte. ‘Is de minister-president nu scheidsrechter in dit debat? Er wordt met twee maten gemeten. Alles wat in het straatje past van haatzaaien mag doorgaan, maar degenen die daar kritiek op hebben moeten hun mond houden.’
• verhoging van de brandstofaccijns terugdraaien
• Denk-leider Van Baarle wil van Sophie Hermans weten of de VVD met dit programma een samenwerking in een coalitie met de PVV nog steeds mogelijk acht. Hermans zei daarover dat ze de komende weken wil bekijken wat de breekpunten en discussiepunten van Wilders zijn. Ze wil eerst afwachten of tijdens de campagne van de PVV "de scherpe kantjes" eraf gaan
• Stephan van Baarle van Denk wil weten of het kabinet een plan heeft voor als de energieprijzen de komende winter weer fors gaan stijgen. Steunmaatregelen als het prijsplafond en de energietoeslag lopen volgend jaar af en worden niet verlengd. "De gasopslagen zitten in tegenstelling tot vorige winter wel vol. En geen enkele deskundige verwacht een prijsstijging. Maar mensen die komende winter in de problemen komen met het betalen van de energierekening kunnen volgens hem nog steeds aankloppen bij het Noodfonds Energie.", antwoordt Rutte.

SGP, fractievoorzitter Chris Stoffer

• de eerbiediging van het gezinsleven in de Grondwet op te nemen
• De nieuwe SGP-lijsttrekker Chris Stoffer trapt zijn bijdrage af met een lange reeks zorgen van de mensen in het land:
  • Eenverdieners die zwaarder worden aangeslagen door de fiscus dan tweeverdieners
  • De boer en de visserman die in grote onzekerheid zitten door maatregelen uit Brussel en Den Haag
  • Paardenhouders die bang zijn dat hun pony’s worden doodgebeten door wolven
  • Jonge stellen die geen huis kunnen vinden maar wel zien dat statushouders met voorrang in de sociale huurwoningen trekken
  • De politieman, die ik in Elspeet bijna nooit meer zie
  • Ondernemers die maar niet begrijpen dat er niks wordt gedaan aan die papierwinkel waar ze hun kostbare tijd in moeten steken
• Er gaat veel niet goed in het land, stelt Stoffer vast. En hij haalt herinneringen op aan vroeger, toen iedereen in Elspeet op zondag nog in de kerk zat en hijzelf daar veel troost vond. En nu nog. 
• Conform de jarenlange SGP-traditie maakt hij zich zorgen over ‘het gebrek aan bescherming voor het ongeboren leven
• Hij waarschuwt voor de verstikkende bemoeienis van de staat
• En Stoffer roept op tot betere politieke omgangsvormen. 'Wees eerlijk, doe geen onmogelijke beloftes, anders wordt het woordbreuk.’

BIJ1, fractievoorzitter Sylvana Simons

• Sylvana Simons beschuldigt het kabinet van hypocrisie. Het heeft weliswaar excuses aangeboden voor het Nederlandse slavernijverleden, maar doet ondertussen volgens haar te weinig aan het nog altijd veel voorkomende racisme in Nederland.
• Een voorbeeld van racisme: "medicijnen worden zelden getest op mensen van kleur en daarom voor die groep mogelijk minder geschikt zijn. Helen kan niet zonder herstel. Herstel gaat niet alleen over nazaten van tot slaaf gemaakten. Kolonialisme en kapitalisme zijn verwoestend voor ons allemaal."
• Simons verwijst naar het toeslagenschandaal en naar politiegeweld. ‘Winstbejag en xenofobie staan in elke crisis centraal. Zolang we pleisters blijven plakken op botbreuken zullen we nooit loskomen van angst en onzekerheid.’