Koopkracht: Rapport Commissie sociaal minimum

Na een motie van Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt is door de minister van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen, Carola Schouten (ChristenUnie), de Commissie sociaal minimum ingesteld. De commissie bestaat uit elf leden, allen deskundig op het gebied van de sociale zekerheid, sociaal-economische, fiscale-, juridische vraagstukken. De commissie doet onderzoek naar wat een aantal huishoudtypes nodig heeft om rond te komen, en naar de systematiek van het sociaal minimum. Op 28 september 2023 heeft de commissie het aan de minister overhandigd.

Motie van Kamerlid Omtzigt over een commissie instellen die de normen voor het bestaansminimum vastlegt

Voorgesteld 13 oktober 2021

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,

constaterende dat er geen heldere definities zijn van het bestaansminimum;

van mening dat het van groot belang is voor bestaanszekerheid en voor armoedebestrijding om te bepalen wat het bestaansminimum is voor verschillende groepen mensen (alleenstaanden, gezinnen met en zonder kinderen, studenten, mensen die opgenomen zijn in een Wlz-instelling),

om daar vervolgens het beleid op te baseren;

verzoekt de regering samen met het Nibud een commissie in te stellen die normen voor het bestaansminimum – inclusief sociale participatie – vastlegt, inclusief welke toegankelijkheid tot welke voorziening daarvoor nodig is (zoals aanwezigheid van een betaalbare woning of reiskostenvergoeding woon-werkverkeer).

en gaat over tot de orde van de dag.

 De medeindieners waren:

• Nicki Pouw-Verweij, Kamerlid JA21 (Nicki Pouw heeft in september 2023 haar zetel meegenomen naar BBB)
• Chris Stoffer, Kamerlid SGP
• Sylvana Simons, Kamerlid BIJ1
• G.J. (Gijs) van Dijk, Tweede Kamerlid (PvdA, maar vertrokken vanwege onterechte klachten grensoverschrijdend gedrag)
• Caroline van der Plas, Kamerlid BBB
• Peter Kwint, Kamerlid SP
• Nilüfer Gündoğan, Kamerlid Volt (Kamerlid Gündogan is vertrokken bij Volt en stemt nu als Kamerlid Gündogan)
• Senna Maatoug, Kamerlid GroenLinks
• Christine Teunissen, Kamerlid PvdD
• Stephan van Baarle, Kamerlid DENK

Doel van de motie

Het doel van de motie van Kamerlid Pieter Omtzigt was een commissie in te stellen die de normen voor het bestaansminimum vastlegt.

Stemming motie

Bij de stemming is deze motie met een ruime meerderheid van 145 van de 150 zetels aangenomen. Alleen de vijf Kamerleden van Forum voor Democratie stemden tegen dit voorstel.

Besluit minister Schouten 'Commissie sociaal minimum'

Nadat de motie door de Tweede Kamer is aangenomen, heeft minister Carola Schouten op 8 juli 2022 de Commissie sociaal minimum in het leven geroepen.

Opdracht Commissie sociaal minimum

De Commissie heeft tot taak om onderzoek te doen naar

1. wat een aantal huishoudtypes nodig heeft om rond te komen en om mee te kunnen doen aan de maatschappij, en
2. de systematiek van het sociaal minimum, inclusief mogelijke scenario’s hoe de systematiek beter kan aansluiten op wat een aantal huishoudtypes nodig heeft om rond te komen

De Commissie minimum moet het rapport voor 30 juni 2023 klaar hebben en daarna wordt de commissie ontbonden.

Rapport I 'Een zeker bestaan. Naar een toekomstbestendig stelsel van het sociaal minimum'

Op 30 juni 2023 heeft de Commissie sociaal minimum het rapport ‘Een zeker bestaan. Naar een toekomstbestendig stelsel van het sociaal minimum’ aan de minister aangeboden. Om dit rapport op te stellen heeft de Commissie heeft intensief gesproken met burgers, maatschappelijke organisaties en uitvoeringsorganisaties. 

Sociaal Minimum moet omhoog

Op basis van het rapport adviseert de Commissie sociaal minimum het kabinet:

• om het minimumloon, de bijstand en eventueel ook de huurtoeslag te verhogen
• en om armoede bij kinderen te bestrijden de kinderbijslag of het kindgebonden budget stevig te verhogen

Want zonder extra maatregelen komen mensen die op het sociaal minimum leven de komende jaren fors geld tekort, stelt de commissie.

Mensen met een laag inkomen komen honderden euro's tekort

“Het onderzoek laat zien dat als er niets verandert, mensen met een laag inkomen de komende jaren tot honderden euro’s per maand tekortkomen. En dat ondanks het geld dat het kabinet al in 2022 uittrok om huishoudens te helpen”, stelt voorzitter Godfried Engbersen namens de Commissie sociaal minimum. De Commissie pleit er dan ook voor die tekorten zo snel mogelijk op te lossen. Om tekorten op te lossen, is ongeveer zes miljard euro nodig.

Hoeveel geld komen mensen te kort?

Hoeveel huishoudens tekort gaan komen, hangt af van hun samenstelling en de woonplaats. In een realistisch scenario komen:

• alleenstaanden en stellen zonder kinderen bijna € 100 tot € 200 per maand tekort.
• een stel met een of meerdere kinderen kan te maken krijgen met een tekort van circa € 200 tot bijna € 500 per maand
• bij alleenstaande ouders met een of meerdere kinderen is het beeld wisselend, sommige huishoudens komen tekort, anderen niet

Rapport II Armoederegelingen: een doolhof en oneerlijk

Uit het tweede rapport van de Commissie blijkt dat de verschillen in armoederegelingen tussen gemeenten te groot zijn geworden door de toename van de taken die bij de gemeente zijn neergelegd. Maar het kan ook honderden euro’s per maand verschil maken, afhankelijk van waar iemand woont.

Het advies aan het kabinet

• in het herstel moet het kabinet ervoor zorgen dat landelijke regelingen toereikend zijn voor het merendeel van de mensen met een inkomen op het sociaal minimum
• het kabinet moet aan de slag met een grondige herziening van het toeslagenstelsel, met een focus op zekerheid
• er moeten eenduidige afspraken gemaakt worden, zodat iedereen gelijk wordt behandeld, ongeacht de woonplaats
• gemeenten moeten alleen in uitzonderlijke gevallen extra taken krijgen, omdat zij al overbelast zijn. Gemeenten kunnen zich dan focussen op individueel maatwerk.

De rijksoverheid zou een aantal dingen centraal moeten regelen, zoals:

• beschermingsbewind
• een aanvullende zorgverzekering of
• schoollaptop-voorzieningen

Hulp bij het vinden van een baan

De overheid moet een realistisch mensbeeld hebben bij het aan werk helpen van mensen.

• wie kan werken, krijgt hulp bij het vinden van een baan
• om de overgang van bijstand naar werk te vergemakkelijken, wil de Commissie de regels voor bijverdienen flexibeler maken
• voor mensen die niet kunnen werken, moeten er mogelijkheden zijn voor beschut werk of andere zinvolle activiteiten

Tenslotte stelt de Commissie dat er voor het bieden van bestaanszekerheid ook beleid nodig is op terreinen die buiten de opdracht van de Commissie vallen, zoals:

• schuldhulpverlening
• woningmarktbeleid
• gezondheidszorg

Reactie van kabinet op rapport van Commissie sociaal minimum

De commissie sociaal minimum is door het kabinet gevraagd om opnieuw te kijken naar de hoogte van het sociaal minimum en het stelsel van inkomensondersteuning. Het kabinet geeft een reactie op het rapport aan de Tweede Kamer.

Sociaal minimum wordt elke vier jaar nagekeken

Het kabinet vindt het belangrijk dat het sociaal minimum elke vier jaar herijkt wordt om vast te stellen of dit toereikend is om van te leven en om mee te doen in de samenleving. 

In de brief geven minister Schouten voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen en minister van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan dat komend jaar mede naar aanleiding van het eerste rapport van de commissie:

• de huurtoeslag en
• het kindgebondenbudget structureel verhoogd.

Het kabinet helpt kinderen die in armoede leven door middel de gratis schoolmaaltijden, die het kabinet volgend jaar doorzet.

Het kabinet werkt aan aanpassingen van het stelsel:

• aanpassing van de participatiewet, zoals een ruimere bijverdiengrens voor mensen in de bijstand
• wetsvoorstellen voor hervormingen op de arbeidsmarkt, om de zekerheid van werkenden te verstevigen. Zo komen er basiscontracten met een minimumaantal uur, zodat werkenden weten waar ze aan toe zijn qua inkomen en rooster.