Kwartje van Kok

Bron: NIBUD

1991: kwartje accijnsverhoging op brandstof

Verkeersminister Hanja Maij-Weggen en staatssecretaris van Financiën, Marius van Amelsvoort, beide CDA, hadden de handen ineengeslagen en stelden een accijnsverhoging op de autobrandstof voor. Maij-Weggen wilde namelijk met de accijnsverhoging het autogebruik aan banden leggen. Minder auto's op weg leidt tot energiebesparing en milieubescherming. Daarnaast draagt het bij aan de mobiliteitsdoelstelling van de regering, te weten een gezond evenwicht tussen openbaar vervoer en autogebruik. Een gedeelte van de opbrengsten van de accijns zou namelijk geïnvesteerd worden in het openbaar vervoer. En staatssecretaris Van Amelsvoort was op zijn beurt blij met een gevulde schatkist.

Ze stelden een accijnsverhoging voor van 20 cent (in 1991 hadden we nog guldens) op loodvrije euro-benzine en 25 cent op loodhoudende benzine. De dieselaccijns steeg met 7 cent per liter stijgen.

Debat in de Kamer

Er ontstonden hevige debatten over dit onderwerp. Tegenstanders vonden dat het autorijden onmogelijk werd gemaakt, maar de staatssecretaris was het daar niet mee eens.

De staatssecretaris bleef bij zijn standpunt dat de accijnsverhoging geen maatregel was om de inkomsten van de staat te verhogen. De accijnsverhoging droeg bij aan de doelstelling van de regering, zoals de mobiliteitsdoelstelling. De benzineprijs was, volgens Van Amelsvoort nog nooit zo laag geweest, dus een kleine verhoging was daarom redelijk.

Weerstand tegen het Kwartje van Kok

Mensen die veel van de auto gebruik maakten, en daarom ook de Bovag en de ANWB, protesteerden fel tegen de maatregel. Die organisaties introduceerden de spottende term ‘Kwartje van Kok’, hielden handtekeningacties en voerden rechtszaken om de invoering van het kwartje te stoppen.

Incidenteel of structureel?

Het antwoord op één vraag bleef onduidelijk: zou de accijnsverhoging incidenteel of structureel zijn? Zou de accijnsverhoging weer worden teruggeschroefd als de financiële broekriem weer wat losser mocht komen te zitten?

Zowel Van Amelsvoort als Wim Kok gaf in het Kamerdebat geen antwoord op vragen over de duur van de verhoging. De woorden “Ik sluit het niet uit…. maar ik zeg het ook niet toe” zijn inmiddels veelvuldig teruggezocht en teruggelezen. Maar duidelijkheid hierover was er niet.

Het Kwartje van Kok terug naar de bevolking

Jan Peter Balkenende (CDA)

Tien jaar na de invoering pleitte Jan-Peter Balkenende (CDA) in 2000 voor het teruggeven van het Kwartje van Kok aan de bevolking. Daarin werd hij gesteund door zijn CDA-collega Jacob Reitsma. Reitsma meende namelijk dat de argumenten van toen, met name de lage prijs en de krappe rijkskas, niet meer van toepassing waren. 

Pieter Hofstra (Kamerlid VVD)

Ook de VVD maakte zich hard voor het teruggeven van het Kwartje van Kok. Want volgens de VVD was de autogebruiker telkens weer de dupe. Of het nou ging om rekeningrijden of de alsmaar stijgende benzineprijzen, de automobilist kwam er altijd bekaaid vanaf.

Pim Fortuyn (LPF)

Ook Pim Fortuyn van LPF riep in 2002 op tot het eindelijk teruggegeven van de accijns aan de bevolking. In de formatieonderhandelingen werd daarop door minister Zalm (VVD) voorgesteld om de accijns vanaf 2004 te verlagen, met maar liefst 8 cent. Het kabinet met de LPF hield niet lang stand. Maar de nieuwe coalitie (CDA, VVD, D66) besloot om de accijns terug te geven, maar dan in de vorm van ruim 200 miljoen euro aan nieuw asfalt. Daar zou de autogebruiker weer profijt van hebben.

Geert Wilders (PVV)

Geert Wilders refereerde in de campagne van de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 nog aan het Kwartje. “Dat kwartje van Kok is nooit teruggegeven, dat is pure diefstal”, zei de PVV-leider destijds tegen de NOS.

Caroline van der Plas (BBB)

En ook in het verkiezingsprogramma van 2021 (Provinciale Staten) van de BoerenBurgerBeweging staat dat het Kwartje van Kok maar eens moet worden afgeschaft. 

Dertig jaar later betalen we nog steeds het 'kwartje van Kok'

Kortom, ruim dertig jaar na de invoering van de accijnsverhoging is het Kwartje van Kok, nog niet vergeten én nog niet terug bij de bevolking.