Foto: RTV Noord / Martijn Klungel

Waarom de spreidingswet?

Waarom de spreidingswet?

In deze video laat De Telegraaf  de mensonterende situatie in Ter Apel zien. De tekst gaat verder onder de video.

Hulp van gemeenten is nodig voor opvang asielzoekers

Maar hotel Albergen terzijde, terug naar de spreidingswet. Staatssecretaris Eric van der Burg van Asiel (VVD) geeft aan het buitengewoon zorgelijk te vinden dat minder dan één op de tien gemeenten zegt opvang te willen verlengen. "We hebben opvang echt heel erg hard nodig, en daarvoor hebben we de hulp van gemeentes nodig", zegt hij.

Staat de staatssecretaris dan machteloos? "Ja", geeft hij toe. "Op dit moment kan ik alleen vragen, een oproep doen, bellen, appen, langsgaan. Omdat er geen wettelijke basis is, moet alles op basis van vrijwilligheid gebeuren. Ik begrijp de gemeentes heel goed, maar zij moeten ook begrijpen dat ik wel die plekken nodig heb", zegt de staatssecretaris tegen EenVandaag.

Spreidingswet verplicht gemeenten asielzoekers op te vangen

En daarom heeft staatssecretaris Van der Burg (VVD) het wetsvoorstel 'Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen' ingediend. Het doel van de spreidingswet is dus gemeenten kunnen verplichten om asielzoekers op te vangen. Met dit wetsvoorstel wil de staatssecretaris een eerlijke verdeling van asielzoekers over Nederland en een einde maken aan de problemen rondom de asielopvang. Door een tekort aan opvangplekken verblijven asielzoekers te lang in noodopvanglocaties.

Val kabinet-Rutte IV

Op 7 juli 2023 viel kabinet-Rutte IV op het onderwerp 'migratie'. In het nieuwe parlementaire jaar besloot de Tweede Kamer op 6 september 2023 dat de spreidingswet behandeld moest worden. Ook nu het kabinet demissionair is.  

En zo was 26 september 2023 de eerste dag van de behandeling van het wetsvoorstel.

Debat Tweede Kamer spreidingswet: dag 1

Hoe zullen de gemeenten reageren op de spreidingswet?

De staatssecretaris denkt dat een gemeente op twee manieren kan denken:

1. Er komt een spreidingswet aan, dus laten we maar gaan handelen, want dan houden we zelf het initiatief.
2. We wachten eerst de wet af voordat we iets gaan doen.

Gemeente Bergen vangt asielzoekers op

De gemeente Bergen in Noord-Holland wacht niet op een definitieve uitkomst van de spreidingswet. In een voormalige kampeerboerderij worden in deelgemeente Egmond-Binnen vanaf 1 oktober 30 meisjes tussen de 15 en 18 jaar opgevangen, alleenreizende minderjarige vluchtelingen. Na vier maanden gaan ze naar een voormalig zorgcentrum in Schoorl, waar plek is voor 55 jongeren. Daar kunnen ook jongens bij komen. "Ik vind het een morele verantwoordelijkheid om aan opvang bij te dragen", zegt de Bergense burgemeester Lars Voskuil tegen de NOS. In Bergen merk ik dat er een breed draagvlak is onder onze inwoners."

Gemeente Zandvoort wacht op spreidingswet

De gemeente Zandvoort is een van de gemeenten die niet zitten te wachten op de komst van een azc. De gemeente kreeg de opdracht om 65 asielzoekers op te vangen en daarvoor een geschikte locatie te zoeken. Parkeerterrein De Zuid in de duinen, grenzend aan vrijstaande huizen met zeezicht, was een van opties. Van harte ging het niet. "Ik heb van het begin af aan gezegd: de enige reden om asielzoekers op te vangen is de spreidingswet die ons dwingt dit te doen", zegt wethouder Martijn Hendriks.

Vanuit de raad, maar ook vanuit bewoners, kwam veel verzet. Er waren tegengeluiden als "straks vallen ze onze vrouwen in bikini's lastig op het strand of gaan ze in de duinen slapen", beaamt Hendriks. Maar ook bouwen in een natuurgebied en het woningtekort waren pijnpunten.

"De wachtlijst voor sociale woningbouw is negen jaar, dus ik snap heel goed dat ik vragen kreeg als: mijn zoon van 30 zoekt al jaren een woning, wat gaan jullie daaraan doen?", zegt de wethouder tegen de NOS.

Wat vinden de politieke partijen van de spreidingswet:

• Podt (D66): 'Gemeenten krijgen met deze wet meer vrijheid om opvang op hun eigen manier in te richten'.
• Piri (PvdA, ook namens GroenLinks), stelt dat de spreidingswet eraan kan bijdragen dat alle gemeenten verantwoordelijkheid nemen, ook de 194 gemeenten die de afgelopen jaren geen asielopvang hebben geboden.
• Van Dijk (SP) vindt dat er rekening moet worden gehouden met de sociaal-economische draagkracht van gemeenten. Want rijkere gemeenten kunnen volgens hem meer asielopvang bieden.
• Ceder (ChristenUnie) vindt het problematisch dat de solidariteit onder druk is komen te staan.
• Ook Van den Brink (CDA) wil de solidariteit tussen gemeenten herstellen. Daarom stelt hij voor gemeenten acht maanden de tijd te geven om vrijwillig een aantal opvangplekken aan te bieden.
• Van der Plas (BBB) zegt dat de BBB Ter Apel wil ontlasten, maar we moeten niet van elk Nederlands dorp een Ter Apel maken. Zij pleit voor spreiding op basis van inwonersaantallen en een asielquotum van 15.000 mensen per jaar.
• Eerdmans (JA21) waarschuwt dat de Kamer een historische fout dreigt te maken. Voor hem is duidelijk dat het tekort aan opvangplekken niet het probleem is, maar de te hoge instroom.
• Van Haga (Groep Van Haga) vindt dat we de controle over onze grenzen volledig kwijt zijn. JA21 en Groep van Haga willen daarom een asielstop.
• Markuszower (PVV) vreest dat de "dwangwet" zal fungeren als een magneet voor gelukszoekers. Hij waarschuwt voor een demografische ramp.
• Jansen (Forum voor Democratie) noemt de asielinstroom "maatschappelijk ontwrichtend" en pleit voor een model waarin kan worden bepaald hoeveel mensen worden toegelaten.
• Brekelmans (VVD) wil dat de noodzaak van het beperken van de instroom in de wet komt. Daarom wil hij dat de wet na één jaar vervalt, tenzij er maatregelen zijn genomen om grip op migratie te krijgen.

Financiële compensatie voor gemeenten die asielzoekers opvangen

Gemeenten die snel met een opvangplan komen en meer dan 100 opvangplekken bieden, kunnen een bonus krijgen.

• Bisschop (SGP) vindt deze bonussystematiek kortzichtig en moet vervangen worden door een structurele kostendekkende vergoeding.
• Koekkoek (Volt) wil ook dat gemeenten volledig worden gecompenseerd voor de kosten van de opvangplekken en de daaruit voortvloeiende kosten, bijvoorbeeld voor zorg en onderwijs. Op hun website geeft Volt heel duidelijk weer waarom de partij tegen de Spreidingswet is. De uitleg kun je lezen in het artikel op voltnederland.org. 

Debat Tweede Kamer spreidingswet: dag 2

De NOS schrijft een artikel over het debat: "Het is nog steeds niet duidelijk of de wet die ertoe moet leiden dat asielzoekers beter over het land worden verdeeld, de eindstreep haalt."

De BBB is bepalend is voor voldoende steun in de Eerste Kamer, want in de Eerste Kamer is de BBB de grootste partij. Maar dinsdagavond liet de partij nog niet het achterste van haar tong zien.  Caroline van der Plas wil haar eindoordeel over de wet pas vellen als demissionair staatssecretaris Van der Burg gereageerd heeft op de vragen en wensen van de Kamer.

De BBB wil:

• Een asielquotum. Dat houdt in dat Nederland niet meer dan 15.000 asielzoekers, inclusief gezinshereniging, per jaar toelaat. In 2022 kwamen ruim 46.000 mensen naar Nederland.
• De opvang afkopen van iedere asielzoeker boven het quotum voor zo'n 20.000 euro per persoon. Caroline van der Plas verwijst naar een regeling van de Europese Commissie, die nog in de maak is. Het geld zou dan gaan naar landen die extra asielzoekers opvangen. Maar het is nog niet zeker of die regeling er daadwerkelijk komt. Brussel zegt namelijk nadrukkelijk dat het niet de bedoeling is dat lidstaten de regeling gebruiken om zelf te bepalen hoeveel asielzoekers ze willen opnemen.
• Dat asielzoekers over gemeenten worden verspreid op basis van inwoneraantal. Nu komen azc's nog vaak terecht in plattelandsgemeenten met weinig inwoners.
• Gemeenten niet dwingen om asielzoekers op te nemen. In het wetsvoorstel gebeurt dat als de gemeenten vrijwillig niet genoeg plekken aanbieden.

BBB wil steun voor deze wijzigingsvoorstellen. Maar dan nog is het niet zeker dat de partij de wet in zijn geheel steunt. Dat hangt volgens Van der Plas ook af van de steun voor wijzigingsvoorstellen die andere partijen indienen.

Voorstel CDA spreidingswet

Het CDA wil gemeenten meer tijd geven om opvangplekken te regelen. Dat plan kan op een ruime meerderheid in de Tweede Kamer rekenen.

Rechtse partijen tegen spreidingswet

Veel rechtse partijen in de Tweede Kamer blijven fel tegen de wet, die ze de dwangwet noemen. PVV, JA21, Forum voor Democratie, SGP en de Groep Van Haga zijn ervan overtuigd dat een eerlijkere verdeling van asielzoekers over het land een aanzuigende werking zal hebben. "Het is een uitnodiging aan de wereld: kom maar, er is altijd plaats", zei JA21-Kamerlid Eerdmans.

Daarnaast vinden de rechtse partijen dat het zelfbeschikkingsrecht van gemeenten wordt aangetast als ze gedwongen kunnen worden opvang te accepteren.

VVD ziet niets in de spreidingswet

Ook de VVD ziet niets in de spreidingswet. Net als de andere tegenstanders wil die partij dat er eerst iets aan de instroom van asielzoekers wordt gedaan. Ons land kan het niet meer aan, is hun stelling.

Dat de VVD het niet eens is met de spreidingswet is wel bijzonder. Want staatssecretaris Van den Burg, die het wetsvoorstel heeft ingediend, is zelf van de VVD. 

De VVD vindt dat zelf geen probleem. Dilan Yesilgöz, de leider van de VVD, zegt: "Dat maakt niet. Want Van der Burg heeft twee petten op. Als nummer 4 op de kandidatenlijst kun je het één zeggen en als staatssecretaris het andere doen."

Protesten tegen asielhotel Albergen

Het asielhotel is een sprekend voorbeeld van de ophef die ontstaat als een gemeente "zonder overleg met de inwoners" asielzoekers opvangt. Wat was er aan de hand?

Het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers) kocht van de gemeente Tubbergen een hotel in Albergen met de bedoeling daar 300 asielzoekers op te vangen. Het is in deze situatie belangrijk om te weten dat Albergen in 2022 3.600 inwoners had.

Dat deze beslissing zonder overleg is genomen, viel niet in goede aarde bij de inwoners van het Twentse dorp. Staatssecretaris Van der Burg bezocht de inwoners van het dorp om hen uit te leggen waarom deze beslissing is genomen. 

Joost Eerdmans van JA21 bezocht het dorp tijdens de demonstraties en ook Kamerlid Pieter Omtzigt sprak achter gesloten deuren met de overrompelde inwoners van het dorp in Overijssel. 

Tekst gaat verder onder de video's.

Weer rust in AZC Ter Apel

De zomer van 2022 kwam ten einde, alle vluchtelingen waren op een gegeven moment ergens in Nederland ondergebracht en de rust keerde terug in het asielzoekerscentrum Ter Apel. Maar men vreesde voor de volgende zomer: zal er in 2023 weer een asielcrisis ontstaan? Eenzelfde situatie als in de zomer van 2022 wil het AZC Ter Apel niet, maar ook de staatssecretaris wil niet nog eens op straat slapende asielzoekers. 

Geen asielzoekers in asielzoekershotel Albergen ondergebracht

Hoe is het met het asielhotel in Albergen verlopen? Op 16 januari 2023 schrijft Tubantia.nl een artikel over het omstreden asielzoekershotel. Wat blijkt? In januari 2023, bijna een half jaar na alle onrust in Albergen, was er nog geen asielzoeker in het hotel te bekennen. Want bij het toekomstige asielzoekerscentrum zijn de bouwwerkzaamheden stopgezet. „Dan gaat het over de werkzaamheden waarvoor de gemeente een vergunning moet afgeven. En die vergunning is nog niet aangevraagd door het COA”, aldus wethouder Bekhuis.

COA-zegsman Bob van ’t Klooster reageert daarop: "Het COA vraagt een omgevingsvergunning aan als ‘elk detail tot in de puntjes is uitgewerkt’. „Pas als alle vragen beantwoord zijn komt die aanvraag. We vertrouwen erop dat in Albergen straks een goede, rustige opvang ontstaat.” Zitten er voor het einde van het jaar vluchtelingen in Albergen? Van ’t Klooster: „Het moet wel gek lopen als er dit jaar geen vluchtelingen worden ondergebracht in Albergen.”

Geen schadevergoeding omwonenden asielzoekerscentrum Albergen: ‘We zijn voor de gek gehouden’

Omwonenden van het toekomstige asielzoekerscentrum in Albergen hoeven niet te rekenen op financiële compensatie. Al lange tijd eisen zij geld voor beveiligingscamera’s en de veronderstelde waardevermindering van hun woningen. In de lang verwachte financiële regeling staat echter niets hierover. „De gemeente krijgt wel alle kosten vergoed en de inwoners krijgen niets.”

Inwoners Albergen willen schadevergoeding

De buren van het voormalig landhotel ’t Elshuys in Albergen rekenen op een schadevergoeding. Het is hen beloofd door demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (VVD, Asielzaken), zeggen ze. Zij vestigen hun hoop op een brief aan de gemeenteraad.

Daarin schreef de staatssecretaris: ‘Er komt een financiële regeling met het Rijk zodanig dat de gemeente Tubbergen en haar inwoners op geen enkele wijze financiële nadelen van deze opvang ondervindt.’

COA vergoedt de kosten van de gemeente, niet de schade van inwoners

Dat het anders uitpakt, blijkt uit de langverwachte financiële regeling tussen Tubbergen, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en het Rijk. Er staat geen woord in over schadevergoedingen of compensaties van omwonenden. Wel dat het COA de portemonnee trekt voor alle kosten die Tubbergen maakt die te maken hebben met het azc. Op die manier wil Van der Burg voldoen aan de eerder gedane toezegging.

De boodschap viel de omwonenden rauw op hun dak. „Het is heel teleurstellend,” vertelt advocaat Marian van der Linden. De Albergse staat de stichting Democratisch Recht Albergen bij. Ze woont in de buurt van het toekomstig azc. „Dit is niet wat is toegezegd. De inwoners zouden er geen schade aan overhouden. Dit voelt niet eerlijk. De gemeente krijgt wel alle kosten vergoed en de inwoners krijgen niets.” Deze regeling slaat volgens haar cliënten ‘nergens op’.

Rechtszaak waardevermindering woning door azc

De rechtszaak die de stichting aan het voorbereiden is gaat daarom gewoon door, zegt de advocaat. Ze willen weten wie ze aansprakelijk kunnen stellen voor de waardevermindering van hun woningen en andere gemaakte kosten, zoals het ophangen van beveiligingscamera’s. De stichting wil de burgemeester, wethouders, raadsleden en ambtenaren van Tubbergen aan de tand voelen.

Geld om sociale cohesie te versterken

De inwoners van Albergen blijven niet helemaal met lege handen achter. De staatssecretaris stelt 145.000 euro beschikbaar om de ‘sociale cohesie’ (=verbondenheid en solidariteit binnen gemeenschap, red.) in het dorp te versterken. De Albergenaren mogen zelf een plan maken hoe ze het geld willen besteden, maar Tubbergen bepaalt wat de kaders zijn.

Volgens de regeling zijn alle partijen gebaat bij een goede Albergse samenleving. ‘Een kern waar inwoners elkaar kennen, begrijpen en steunen van belang. Dit draagt bij aan rust, noaberschap en een prettig woon- en leefklimaat.’

Voor de gek gehouden

Dat bedrag dekt volgens Van der Linden totaal niet de emotionele en materiële schade. „Dan heb je het over ongeveer 40 euro per inwoner van Albergen. De gemeente laat ons weer vallen. Ze heeft wel voor zich zichzelf gestreden, maar niet voor de inwoners.”

De omwonenden voelen zich in de hele procedure voor de gek gehouden. „Onze inbreng vind je niet terug in de plannen en toen we de juridische procedure aankondigden mochten we niet meer meepraten.”

In maart 2024 worden de eerste asielzoekers verwacht in het pand aan de Gravendijk. Het gaat in totaal om 150 mensen, onder wie ongeveer 50 statushouders. Ook zitten daar vluchtelingen bij die uit veilige landen komen.